Magazines

Voorwerpen uit de voormalige koloniën worden steeds vaker teruggeëist, maar de overdracht verloopt niet altijd soepel. In de maarteditie van Historisch Nieuwsblad leest u over de historische achtergrond van omstreden voorwerpen, zoals het Kanon van Kandy. De VOC moest het eiland Ceylon, het huidige Sri Lanka, delen met de grillige koningen van Kandy. Het ene moment waren ze bondgenoten, het volgende verkeerden ze op voet van oorlog. 

Ook vindt u het verhaal van Eugène Dubois, de paleontoloog die dwangarbeiders aan het werk zette op Java om de menselijke evolutie te onderzoeken. Indonesië eist inmiddels duizenden fossielen terug die Dubois mee terugnam naar Nederland. 

Verder in dit nummer: een interview met Willem van Oranje-biograaf René van Stipriaan en verhalen over de Franse revolutionaire Olympe de Gouges, de populaire Amerikaanse politicus Huey Long en de Russisch-Japanse Oorlog. In 1905 versloegen de Japanners tegen alle verwachting in het Russische leger. Voor het eerst wist een niet-westers land een klinkende overwinning te boeken op een grootmacht.

In het februarinummer van Historisch Nieuwsblad leest u over de Turkse twisten. Op de restanten van het Ottomaanse Rijk sticht Mustafa Kemal Atatürk in 1923 het nieuwe land Turkije. Een eeuw later is het een van de machtigste naties in de regio, al is er binnenlands veel onenigheid over de koers: moet die seculier of islamitisch zijn? Ook dreigt er een militaire confrontatie met de Grieken. 

Verder vindt u in deze editie verhalen over Nederlandse slavernij aan Kaap de Goede Hoop, vegetariërs in de negentiende eeuw en de wraakzuchtige Olga van Kiev. Ze was in de tiende eeuw de eerste heerser van het Kievse Rijk die zich bekeerde tot het christendom. Daarom staat ze binnen de orthodoxe kerk in Oekraïne en Rusland nog altijd op een voetstuk. Maar ze is misschien nog bekender vanwege haar verschrikkelijke wraakacties.

Lees in het januarinummer van Historisch Nieuwsblad over historische misdaadsyndicaten als de Italiaanse maffia. Om misdaad hangt een zweem van romantiek, die criminelen graag bevestigen. Ze presenteren zich als goede jongens, die opkomen voor de armen en nemen van de rijken. Maar dat klopt hoogst zelden. De roemruchte maffia was al snel een zware-misdaadorganisatie. En ook de populaire Nederlandse boef Hans Gru?ters was niet zo onschadelijk als hij zich voordeed. 

Verder vindt u in deze editie een interview met militair historicus Anthony Beevor en verhalen over dienstweigeraars in Rusland, de feministische dokter Catharine van Tussenbroek en de profetieën van Nostradamus. Al ruim 450 jaar zorgen de voorspellingen van deze astroloog voor ophef. Waarom intrigeren ze nog steeds? En zijn ze weleens uitgekomen?

In het dossier van ons decembernummer leest u hoe mensen omgingen met het vooruitzicht van de apocalyps. Het idee dat een laatste, heilige oorlog nodig is voordat er betere tijden aanbreken heeft een christelijke oorsprong en duikt al tweeduizend jaar regelmatig op. Zo verwachten Amerikaanse evangelisten dat de definitieve veldslag begint in Israël. En de zestiende-eeuwse prediker Thomas Müntzer moedigde het volk aan om in opstand te komen om het Koninkrijk Gods te bespoedigen.

Verder vindt u in dit nummer verhalen over Poetin en de Roebelcrisis, biologische oorlogvoering in Japan, de oorsprong van het tatoeëren en het verhaal van Rabban Bar Sauma. Deze dertiende-eeuwse Chinese diplomaat bewandelde de omgekeerde route van Marco Polo en reisde van China naar Europa. Daar ontmoette hij koningen, kardinalen en zelfs de paus.

In het novembernummer van Historisch Nieuwsblad  leest u hoe de media een steeds belangrijkere rol gingen spelen in oorlogstijd. Sinds de Vietnamoorlog komt het oorlogsgeweld de huiskamers in alle hevigheid binnen, en in de negentiende eeuw zweepten twee krantenmagnaten het Amerikaanse publiek op om oorlog te voeren tegen Spanje.

Verder vindt u in dit nummer verhalen over de wortels van het slepende conflict tussen China en Taiwan, de Servische herinnering aan de Slag op het Merelveld en het lesbische icoon Sapfo. De Griekse dichteres stond in de Oudheid op een voetstuk, maar raakte vervolgens eeuwen in vergetelheid, omdat de christenen niets moesten hebben van haar uitbundig bezongen vrouwenliefde.

In ons oktobernummer vindt u verhalen die aansluiten bij het thema van de Maand van de Geschiedenis: ‘Wat een ramp!’. Lees over de scheepsramp van de SS Berlin in 1907, waar niet alleen hulptroepen, maar ook veel ramptoeristen op afkwamen. Of over de hongersnood in Biafra, die in 1968 via televisie de Nederlandse huiskamers binnenkwam. Nederlanders waren ontzet en wilden meteen helpen.

Verder leest u in dit nummer over het eerste Blijf van m’n Lijf-huis, de zwakke identiteit van Belarus en de Friese hervormer Viglius van Haytta. Hij was in de zestiende eeuw de drijvende kracht achter de centralisatie van de Nederlanden. Daarin steunde hij de Habsburgers onvoorwaardelijk.

‘The world’s greatest democracy,’ zo zien de Amerikanen hun land. Maar het is evident dat de Amerikaanse democratie tegenwoordig slecht functioneert. In het dossier van ons septembernummer leest u hoe er weeffouten in het politieke systeem van de Verenigde Staten ontstonden. Zo hebben dunbevolkte staten onevenredig veel te vertellen door een regeling die eind achttiende eeuw is bedacht voor nieuwe staten.

Verder vindt u in dit nummer verhalen over de Amerikaanse oorlog tegen Mexico, de twaalfde-eeuwse abdis Hildegard van Bingen en de Poolse koning Jan Sobieski. In 1683 verslaat hij de Ottomanen bij Wenen, waarmee hij de held wordt van christelijk Europa.

Ook leest u over de negentiende-eeuwse industrialisatie van Japan, columns van Beatrice de Graaf en Philip Dröge, en een interview Willem Frijhoff. Volgens de emeritus hoogleraar zit de Nederlandse identiteit in een dip. ‘Nederland is nooit een goed bestuurd land geweest.’

Het zomernummer van Historisch Nieuwsblad staat in het teken van vrijheid. Lees over de vrijheidsstrijd van slaven in Saint-Domingue, massale stakingen in de DDR en de strijd van de Nederlander Franciscus van den Enden tegen het absolutisme. Hij doet mee aan een complot tegen de Franse koning Lodewijk XIV, maar dat kost hem uiteindelijk zijn leven.

In het dossier van ons juninummer leest u over het poldermodel. Het Akkoord van Wassenaar zorgde in 1982 voor een jubelstemming: het maakte een eind aan de hoge werkloosheidscijfers van begin jaren tachtig. Toch had het akkoord ook een keerzijde: het ging ten kost van de baanzekerheid, want banen werden ‘geflexibiliseerd’.

Verder leest u verhalen over Afrikaanse slavenhandelaren, de geschiedenis van het Amerikaanse Hooggerechtshof en Ivan de Verschrikkelijke. Deze held van Poetin geldt als een waanzinnige heerser, maar ook als grondlegger van de Russische staat. Volgens de Russische president zijn de wreedheden van Ivan de Verschrikkelijke slechts verzinsels.

Tot slot vindt u bijdragen van onze vaste columnisten Beatrice de Graaf en Philip Dröge, een beeldessay over stadsparken en een interview met de Britse classica Mary Beard. Machthebbers en kunstverzamelaars omringden zich na de Oudheid graag met afbeeldingen van Romeinse keizers. Beard onderzocht waarom ze dat deden en verdiepte zich in de omslachtige pogingen het uiterlijk van een keizer te achterhalen. Was Julius Caesar nou aan de magere kant of had hij een vol gezicht? Het eerlijke antwoord: ‘We hebben geen idee.’

Traditiegetrouw staat het meinummer van Historisch Nieuwsblad vol verhalen over de Tweede Wereldoorlog. Lees bijvoorbeeld over verzetsheldin Henriëtte Pimentel, de situatie in Oekraïne tijdens de Tweede Wereldoorlog en de dubieuze motieven van Claus von Stauffenberg, die een aanslag op Adolf Hitler met de dood moest bekopen.

Verder leest u in dit nummer verhalen over de Belgische koning Leopold III, de ondergang van het idee van de übermensch en een opstand van mts-scholieren tegen de Duitsers. Als de jongens op de verjaardag van Beatrix in 1941 door Heerlen lopen en op een kar met sinaasappels stuiten, laten ze de bezetter zien hoe Oranjegezind ze zijn.

Ook vindt u in deze editie bijdragen van onze vaste columnisten Beatrice de Graaf en Philip Dröge, een beeldessay met verboden foto's van Adolf Hitler en een interview met de Britse historicus Richard Overy. In zijn nieuwe boek Blood and ruins typeert hij de Tweede Wereldoorlog als een imperiale oorlog. Die lijn trekt hij door naar het heden: 'Poetin heeft niets geleerd van de geschiedenis'.

Hoe moeten we omgaan met de Russen? Die vraag stellen andere landen zich al drie eeuwen. In ons aprilnummer leest u hoe Karel XII van Zweden in 1709 meemaakte hoe Rusland een supermacht werd. En na de Tweede Wereldoorlog zochten de Amerikanen naarstig naar een reactie op de Russische expansiedrift. Diplomaat George Kennan kwam met een antwoord: kies niet voor confrontatie, maar voor containment – het geduldig en vastberaden inperken van de Russische agressieve neigingen.

Verder leest u in deze editie verhalen over de Egyptische bouwmeester Imhotep, het Wirtschaftswunder in Duitsland en de Nederlandse pers in de negentiende eeuw. Willem I en Willem II beknotten Nederlandse journalisten zoveel ze maar kunnen, terwijl die op hun beurt proberen deze koningen te chanteren.

Tot slot vindt u bijdragen van onze vaste columnisten Beatrice de Graaf en Philip Dröge, een interview met historicus Bart van de Boom over de Joodse Raad en een beeldessay vol tekeningen van predikant Jan Brandes. Hij reisde de wereld over en tekende alles was hij zag. Dat levert een uniek beeld van de koloniale samenleving op.

Op 17 februari verschenen de langverwachte resultaten van het onderzoek naar het Nederlandse militaire geweld in Indonesië tussen 1945 en 1950, dat de regering door drie instituten heeft laten uitvoeren. In het dossier van ons maartnummer leest u daarom hoe Nederland zich krampachtig vastklampte aan de kolonie.

Lees bijvoorbeeld over het Comité Rijkseenheid, die vreesde dat afspraken met de jonge Republik Indonesia zouden leiden tot ‘verminking van het koninkrijk’. Toen zelfs koningin Wilhelmina niet ontvankelijk bleek voor hun zorgen, zag het Comité nog maar één uitweg: een staatsgreep.

Verder in dit nummer: verhalen over de RSV-enquête, eugenetica en Anna Maria van Schurman. Ze was de eerste vrouwelijke student in de Republiek, maar haar liefde voor de wetenschap moest concurreren met haar calvinistische vroomheid. Ook leest u over Nicolas Rolin, die als kanselier van de hertog van Bourgondië veel geld aan goede werken schonk, maar als burgerman nooit helemaal werd geaccepteerd.

Tot slot vindt u bijdragen van onze vaste columnisten Beatrice de Graaf en Philip Dröge, een beeldverhaal over historische winkeletalages en een interview met Ruslandkenner Hubert Smeets. Hij betoogt dat we Ruslands koloniale geschiedenis moeten kennen om Poetins gedrag aan de Oekraïense grens te verklaren. ‘Catharina de Grote heeft gezegd: de enige manier om de grenzen van Rusland te beveiligen is door ze te verleggen.’

Onder de naam Belt and Road Initiative verstevigt de Chinese president Xi Jinping de banden met een indrukwekkend aantal landen in Azië, Afrika, Europa, Oceanië, en Midden- en Zuid-Amerika. De invloedsfeer van deze moderne zijderoute reikt veel verder dan die van zijn illustere voorganger. Lees in ons februarinummer over China’s gouden eeuwen en de zweem van romantiek die rond de historische Zijderoute hangt. Een reis langs de Zijderoute was een barre tocht door droog en onherbergzaam land, maar ook langs bloeiende handelssteden en centra van cultuur, religie en wetenschap.

Lees daarnaast verhalen over de Romeinse keizer Domitianus, econoom Adam Smith en het Tuskegee experiment, waarbij zwarte syfilislijders in Alabama jarenlang werden onderzocht, maar niet behandeld.

Met bijdragen van onze vaste columnisten Philip Dröge en Beatrice de Graaf, een interview met Jan en Leo Lucassen, en een beeldessay over de ijskoude zeventiende eeuw.

Uit onderzoek van het CBS blijkt dat in de eerste helft van 2021 maar liefst een kwart van de jongvolwassenen somber of niet gelukkig is. In het dossier van het nieuwe nummer van Historisch Nieuwsblad leest u daarom hoe landen vroeger dachten over de ‘jeugd van tegenwoordig’. Hoe was het om op te groeien in het oude Sparta of in de achttiende eeuw? Veel Britse jongemannen gingen destijds op een grand tour door Europa. De Vesuvius en het Forum Romanum behoorden tot de hoogtepunten, maar op hun weg naar volwassenheid zorgden de jongens dat ze ook werden ingewijd in de geheimen van de liefde.

Verder vindt u in dit nummer verhalen over de Suez-crisis, paus Leo X en soldaat Maria van Antwerpen, die in het verkeerde lichaam geboren werd. Maria leefde in de achttiende eeuw als man en trouwde tweemaal met een vrouw, voordat ze werd ontmaskerd en berecht.

Lees tot slot de bijdrages van onze vaste columnisten Philip Dröge en Beatrice de Graaf, een interview met historicus Piet de Rooy over het poldermodel, en het verhaal van de besmette anatomie-atlas van Eduard Pernkopf. In de jaren dertig en vijftig schreef hij de beste anatomische atlas, maar zijn levenloze modellen waren slachtoffers van het nazisme.

Lees in het novembernummer van Historisch Nieuwsblad over de historische zoektocht naar het ware geloof. De onthullingen van seksueel misbruik binnen de rooms-katholieke kerk is niet de eerste keer dat de kerk op zijn grondvesten schudt. Zelfverrijking, verkoop van ambten, aflatenhandel en zedeloosheid vormden aanleiding voor fundamentele hervormingen van het geloof. In het dossier van dit nummer leest u over twee markante vernieuwingsbewegingen.

In de tiende eeuw ontstond de kloosterorde van Cluny vanuit de wens zich af te keren van aardse rijkdom, maar de lokroep van het goud en de zucht naar roem waren niet te weerstaan. Ook de Moderne Devotie ontsprong vanuit de zoektocht naar innerlijke spiritualiteit. De wens sober en vroom te leven sprak velen aan, totdat de tijdgeest veranderde.

Verder vindt u in dit nummer verhalen over de bevolkingspolitiek in Zweden, de wereldwijde democratiseringswens van de Verenigde Staten en de goede marketing van de abolitionistische beweging. Dankzij slimme reclame werd afschaffing van de slavernij populair bij de Britse burgerij. Het gaf Engeland een nieuw nationaal doel.

Tot slot leest u verhalen van onze vaste columnisten Beatrice de Graaff en Philip Dröge, een beeldessay over de eerste musea in Nederland en een interview met Harald Jähner over Duitsland in de jaren na de Tweede Wereldoorlog.

Waarom vinden we werken zo belangrijk? Moeten we geen voorbeeld nemen aan de Romeinen, die ernaar streefden royaal te leven met zo veel mogelijk vrije tijd? Tijdens de Maand van de Geschiedenis, met dit jaar het thema ‘Aan het werk’, leest u in het dossier van Historisch Nieuwsblad over arbeidsethos en helse fabrieken. Zo stuit een parlementaire enquêtecommissie in 1887 op talloze misstanden: kinderarbeid, mishandeling en gevaarlijke machines.
 
Verder vindt u in dit nummer verhalen over de katoenslavernij in de Verenigde Staten, de tolerante conservatief Klemens von Metternich en het protest tegen de vaccinatieplicht rond 1900. Gereformeerde politici vonden niet dat de overheid burgers mocht verplichten zich te laten inenten tegen besmettelijke ziektes.
 
Lees over de genomineerde boeken voor de Libris Geschiedenis Prijs, een interview met vroegmodern historicus Judith Pollmann en een artikel over het ‘gele gevaar’. De Duitse keizer Wilhelm II had aan het eind van de negentiende eeuw letterlijk nachtmerries over de dreiging die China vormde voor de Europese beschaving. Velen in het Westen deelden zijn angst.

Twintig jaar na de aanslagen op de Twin Towers leest u in het dossier van ons septembernummer hoe de haat tegen het Westen groeide. Lees over Said Qutb, een belangrijke ideoloog van de Heilige Oorlog, en over Afghanistan. Het land is door zijn strategische ligging altijd een speelbal van vreemde mogendheden geweest. In de negentiende eeuw speelden de Britten en Russen er een uiterst wreed spionagepel: The Great Game, met een verscheurd land tot gevolg.

In het dossier van deze editie vindt u verhalen over historische complottheorieën. Machthebbers zijn volgens complotdenkers tot alles in staat. Zo wekte Nero argwaan door na de grote brand van Rome de stad met tomeloze ambitie te verbouwen. Had hij de brand zelf aangestoken? Soms helpen staatshoofden zelf wel eens een dubieuze theorie de wereld in. Om af te rekenen met zijn tegenstanders, bedacht Stalin het dokterscomplot: een samenzwering van moordlustige Joodse artsen.